Koyunculuk yapmaya karar verdik peki ama nereden başlamalıyım ?

Varsayalım ki yatırım için yeterli paramız var. 

Koyunculuğa başlamadan önce bazı şeylere karar vermemiz gerekiyor. Öncelikle koyunculuğu yapacağımız bölgenin önemi ön plana çıkıyor. Nasıl bir bölgedeyiz ? Bol yağışlı, karadeniz, kurak, çalı bitki örtüsüne sahip, deniz kenarı, çok sıcak, çok soğuk, rüzgarlı, yüksek rakım, düşük rakım öncelikle bu parametleri belirlemeliyiz. Peki bunların ne önemi var ? Belki duymuşuzdur Sakız koyunu Ege ve Marmara bölgesi için çok uygun. Tahirova ve Sönmez gibi koyun ırkları hem süt hem besi koyunu olarak Doğu Anadolu ve Güney Doğu Anadolu Bölgeleri için çok uygun değildir, aşırı soğuk ve aşırı sıcaktan çok fazla etkilenebilir.  Yani sözüz kısası her bölgede aynı verimi sağlayan, yüksek refahta yaşayan ırk (bazı adaptasyon kabiliyeti yüksek ırklar mevcut, ama adapte olmasını sağlayacak vakit, emek harcamaya değer mi? ) yoktur. Bu yüzden bölgemize uygun koyun ırkını tespit etmeliyiz. Gerek Koyun Yetiştiriciliği birlikleri, gerek üniversite, gerekse başka bir uzmandan yardım alınarak belirlenebilir.

Tabi ki ırk belirleme aşamasında besi hayvancılığı yada süt hayvancılığının yapılacağınında göz önünde bulundurması gerekmektedir. Peki neye göre seçeceğiz ? Mesela bölgede peynir, dondurma, süt üretimi yapılıyor ve pazar varmı ? Yada sizin yeterli mera imkanınız, ham besin maddeniz var mı? Bu durumlar göz önüne alınarak hareket edilmelidir. Karlı bir işletme kurmanın 1. kuralı pazara yönelik hareket etmektir. 

Karlı bir işletme göz önüne alındığında ister besi ister süt hayvancılığı olsun yılda ne kadar süreyle hayvanın mera'da yayılacağı karlılık ile doğrudan orantılıdır. Mera hayvancılığı yem maliyetlerini düşürmesinin yanısıra hayvan refahına etkisi çok yüksektir. 

Yukarıdaki basamakların karar verilmesinde araştırma, uzmana danışma çok önemlidir. Geri dönülmesi kolay olmayan kararlar işletmenin sonunu getirebilir. Verilecek kararların en önemlilerinden birtanesi hayvan damının nasıl olması gerektiğidir. Bu aşamada damın kapıları, pencereleri, havalandırma, beton/çadır duvarları, damın yönü, bölgedeki rüzgar, soğuk, sıcak etmenleri, damda kullanılacak en büyük malzemeden en küçük malzemeye kadar önem arz etmektedir. Çadır kurmayı, bina yapmayı çok iyi biliyor olabilirsiniz. Hayvan için yapıyorsanız mutlaka bir uzmana başvurmanız gerekmektedir. 

Varsayalım ki yeri belirledik, ırkı belirledik, kazanç yol haritamızı çizdik bitti mi ? Hayır. Gider / gelir dengesini kontrol altında tutamadığınız bir işletme düşünülemez. Başlıca akla gelen bir kaç kalem: Veteriner, çoban, yem, elektrik, su, internet, ilaç, sarf malzeme, ölümler, doğumların kontrolü vb. 

Başlamadan önce mutlaka deneyimli kişilerle konuşmak, fikir alışverişi yapmak, çiftlikleri gezmek çok yararlı olacaktır.

Peki en önemli konulardan bir tanesine gelelim. Hayvanlarımızın verimini nasıl kontrol edeceğiz? Sürü takibini nasıl yapacağız ? Neden yapmalıyız ?

Sürü takibi derken basitçe hayvanların e-devlet sistemine benzer soy ağacı, şecere, tedavi, ölüm, doğum gibi işlemlerin kayıt altına alınması ve güncel durumun istatistikler ve raporlarla birlikte takip edilmesidir. Peki sürü takibi sistemini kurduk, her bir tedaviyi, doğumu, koç katımı sürü takip sistemine girdik. Bu aşamadan sonra ne olacak ? 

Öncelikle sürü takibi yaparken önemli noktalardan bir tanesi hayvana ve etkileşimde olduğu diğer hayvanların önceki yıllara ait şecere, çiftleşme, doğum, ölüm, kuzu, yem rasyonu, kuzu ölümü, kuzu doğumu gibi bilgilerin ilişkisel olarak tutulması çok önemlidir. Mesela sürümüze katmak istediğimiz bir kuzumuz var. Genetiğimizi iyileştirmek, elit bir sürü yapmak için reforme yada damızlık olarak hayvan ayırmak istiyoruz. Ne yapmalıyız ?

Geleneksel yöntemde hayvanın babasının cüssesi, annesinin vucüt yapısı, meme yapısı, doğurganlığı göz önünde bulundurularak yapılmaktadır. Biz sürümüzü ıslah ederken geçmiş yıllara dönük aile ağacını da göz önünde bulundurarak ikizlikik, doğurganlık, döl verimi, tedavileri, canlı ağırlık artışı gibi  kendisinin ve soy ağacındaki hayvanların tüm bilgilerine bakarak analiz yapıyoruz. Analiz ve raporlar bize sürü ıslahı için geçmiş yıllara dönüş ilişkisel veriler sunuyor. 

Daha basit bir örnek ile 200 hayvanınızın her yıl doğum yaptığını düşünelim. Yılda ortalama 300 kuzu doğduğunu varsayalım. Kaçınılmaz bir gerçektir ki kuzu ölümleriniz olacaktır. Yetersiz bakım, ezilme, hastalık, genetik, ihmal gibi nedenlerden dolayı ölümler gerçekleşebilir. Sürü takibinin amacı ölümleri en aza indirmek, maliyet hesabı yapmak, en verimli hayvanı bulmaktır. 200 anaç hayvanınız arasında genetik durumdan dolayı sürekli kuzu ölümleri gerçekleşiyorsa bunu kayıt almadan nasıl tespit edebiliriz ? Her yıl ikiz doğurduğunu bildiğiniz koyununuzun, kuzuları kesime gidebiliyor mu? Yada sürünüze kazandırabiliyor musunuz ? Sürünüze ayırdığınız kuzuların anne ve babasının performansını, verimini biliyor musunuz ? Koç her çiftleşmede koyunu dölleyebilmişmi ? Annesi süt veriyorsa ırkının genel özelliklerini yansıtıyor mı? Peki ya annesinin anneside yüksek verimli miydi ? Soy ağacındaki diğer hayvanlar sürekli tedaviye mi ihtiyaç duyuyordu? Bu be bunun gibi bir çok parametreyi takip etmeye sürü takibi diyoruz. Sürü ıslahı için sürü takibi vazgeçilmezdir. 

Avrupanın en iyi hayvancılık örneğini sergileyen işletmeleri sürü takibine çok önem veriyor. Soy ağacını sonuna kadar takip ediyorlar. Ortalama ve üzeri çiftliklerde rutin olarak kayıt ve raporlama ile ilgilenen bir görevli bulunduruyorlar. Peki siz sürü takibi yapmadan çiftlik yönetimini sağlıklı bir şekilde yapabileceğinizi düşünüyor musunuz? Sürü takibi için yapılan yatırımların boşa masraf olduğunu mu düşünüyorsunuz. 

Bizce işletme sahipleri sürü takibi yapmanın öneminin farkında. Tıpkı araba alırken, arabanın başından geçenlere baktığımız, marka ve modelini araştırdığımız  gibi kuzunun, koyunun, koçun başından geçenlerede bakmamız, ırkını ve genetiğini araştırmamız gerekiyor.

Hiç düşündünüz mü uzun yıllardır Türkiye'ye yurt dışından farklı koyun ırkları ithal ediliyor. İthalatın durması gerekmez miydi? İthal edilen hayvanlara ne oldu? Neden hala benzer ırkları ithal etmeye ihtiyaç duyuyoruz. Bu konu hem sürü takibi hemde yetkin kişilerin nezninde çiftlik yönetiminin yapılmadığı ile alakalı olabilir mi ?

Koyunculuğua başlamadan önce.. Nereden başlamalıyım?